Przewlekła białaczka szpikowa – wróg, który atakuje z ukrycia

Przewlekła białaczka szpikowa jest jednym z czterech głównych typów białaczki. Powstaje i rozwija się w szpiku kostnym. Należy do grupy chorób mieloproliferacyjnych, a więc takich, w których nadmiernemu rozrostowi ulega głównie jedna z trzech linii komórkowych szpiku. W przypadku tej choroby są to granulocyty, czyli komórki należące do grupy krwinek białych. Cechą charakterystyczną przewlekłej białaczki szpikowej jest obecność chromosomu Philadelphia i genu BCR/ABL, co odróżnia przewlekłą białaczkę szpikową od innych chorób mieloproliferacyjnych.

Skąd bierze się choroba?

Dokładna przyczyna przewlekłej białaczki szpikowej nie jest znana. Wiadomo natomiast, że choroba rozpoczyna się od nieprawidłowego podziału pojedynczej komórki macierzystej szpiku kostnego. Czynnikiem inicjującym ten proces jest mutacja w obrębie materiału genetycznego komórki macierzystej szpiku.

Kto jest w grupie ryzyka?

Przewlekła białaczka szpikowa występuje rzadko. W Polsce notuje się około 400 zachorowań rocznie, co stanowi ok. 15 proc. nowo rozpoznanych białaczek u osób dorosłych. Choroba ta nieco częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Zazwyczaj chorują osoby powyżej 60. roku życia, choć coraz częściej rozpoznawana jest u młodszych pacjentów, również u dzieci. Do poznanych czynników ryzyka należą m.in. narażenie na promieniowanie jonizujące i benzen.

Jakie są najczęstsze objawy?

W momencie rozpoznania, u jednej trzeciej pacjentów przebieg choroby jest bezobjawowy. Białaczka najczęściej wykrywana jest przypadkowo, przy okazji wykonywania okresowych badań, np. morfologii krwi obwodowej. U pozostałych pacjentów objawy są bardzo niespecyficzne. Najczęstszymi dolegliwościami, na jakie skarżą się pacjenci, są: zmęczenie, osłabienie, mniejsza tolerancja wysiłku, niska tolerancja upałów, brak apetytu i utrata masy ciała. Do innych objawów przewlekłej białaczki szpikowej należą: uczucie pełności w nadbrzuszu, bóle brzucha, nadmierna potliwość (często poty nocne), bóle kostne i ogólne złe samopoczucie. Przyczyną tych objawów, poza, proliferacją komórek białaczkowych w szpiku, jest niedokrwistość i powiększenie śledziony. U niektórych osób zauważalna jest bladość powłok skórnych.

W przypadku znacznego przekroczenia liczby białych krwinek (leukocytoza) mogą wystąpić zaburzenia widzenia, a u mężczyzn – priapizm (długotrwały, bolesny wzwód członka, który nie jest wywołany podnieceniem seksualnym). Może też dojść do niedokrwienia lub zawału śledziony, co charakteryzuje się wystąpieniem ostrego bólu w lewym podżebrzu.

Diagnostyka

Choroba jest trudna do rozpoznania. Objawy są bardzo mało specyficzne i często są przypisywane nadmiarowi obowiązków i stresującemu trybowi życia. W początkowym stadium choroby lekarz w badaniu przedmiotowym na ogół nie stwierdza żadnych nieprawidłowości. Podejrzenie przewlekłej białaczki szpikowej można wysunąć dopiero na podstawie wyników morfologii krwi obwodowej, w której znacznie podwyższone jest stężenie leukocytów (białych krwinek).

Nieprawidłowe wyniki morfologii są wskazaniem do jak najszybszego kontaktu z hematologiem w celu pogłębienia diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Ostateczne rozpoznanie wymaga wykonania biopsji szpiku wraz z oceną cytogenetyczną.

Profilaktyka

Co możemy zrobić, żeby zmniejszyć ryzyko zachorowania? Zadbajmy o dobrze zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa i owoce. Nie zapominajmy o codziennej aktywności fizycznej. Wystarczy krótki spacer lub korzystanie ze schodów zamiast windy. Warto też rzucić palenie i unikać narażania na dym tytoniowy.

Działania profilaktyczne powinny też obejmować unikania ekspozycji na promieniowanie jonizujące, środki chemiczne, np. na benzen (bywa używany jako rozpuszczalnik). Szkodliwy jest także kontakt z produktami przemiany ropy naftowej, farbami, tlenkiem etylenu i pestycydami. Zdrowy tryb życia może w znaczny sposób zmniejszyć ryzyko zachorowania.